Być może spotkałeś się z teorią poliwagalną. Ale co ona oznacza? I dlaczego tak ważne jest jej zrozumienie? Jeśli cierpisz z powodu ciągłego stresu i napięcia. Lub gdy trudno ci nawiązać kontakt ze sobą i innymi.
Teoria poliwagalna, stworzona przez dr Stephena Porgesa, oferuje kompleksowy wgląd w reakcje naszego autonomicznego układu nerwowego. Reakcje te to walka, ucieczka, zamrożenie lub odwrót. Te spostrzeżenia pozwalają lepiej je rozpoznać i zrozumieć. Rozpoznając te reakcje, można przejść do bardziej świadomego stanu. Pozwala to na ponowne nawiązanie kontaktu bez paniki lub obrony.
Chociaż teoria poliwagalna jest dość skomplikowana, przeprowadzimy Cię krok po kroku przez podstawowe pojęcia tej teorii.
Dlaczego reagujemy w ten sposób
Koncepcja teorii poliwagalnej zagłębia się w zawiłości autonomicznego układu nerwowego. I w jaki sposób reguluje on nasze reakcje na różne bodźce. Teoria ta, opracowana przez dr Stephena Porgesa, pokazuje, dlaczego mamy tendencję do reagowania w określony sposób na stres lub inne sytuacje. Rozumiejąc, jak działa autonomiczny układ nerwowy, możemy rozpoznać automatyczne reakcje. A następnie nauczyć się przechodzić do stanu połączenia, a nie walki lub ucieczki.
Ludzki układ nerwowy
Układ nerwowy to złożona sieć, która pomaga nam postrzegać i reagować na bodźce zewnętrzne. Składa się z kilku narządów. W tym zmysły, mózg i rdzeń kręgowy. Które współpracują ze sobą, aby regulować funkcje naszego ciała. Ludzie mają jeden z najbardziej rozwiniętych układów nerwowych wśród kręgowców. Dzięki temu funkcjonuje on zarówno szeroko, jak i kompleksowo.
Układ nerwowy składa się z dwóch części
Układ nerwowy składa się z dwóch głównych elementów: somatycznego układu nerwowego i autonomicznego układu nerwowego. Somatyczny układ nerwowy to część układu nerwowego, którą kontrolujemy za pomocą naszych myśli i wolnej woli. Układ ten pozwala nam poruszać mięśniami i kontrolować nasze zmysły. Po drugiej stronie znajduje się autonomiczny układ nerwowy. Jest to automatyczna część układu nerwowego. Kontroluje on automatyczne funkcje naszego ciała, takie jak trawienie, bicie serca i pocenie się.
Oddychaj
Oddychanie jest jedną z funkcji kontrolowanych przez autonomiczny układ nerwowy. Chociaż oddychamy automatycznie, możemy również świadomie kontrolować nasz oddech, co może wpływać na funkcje naszego ciała. Na przykład długi, głęboki wydech może spowolnić tętno. Zasada ta jest stosowana w ćwiczeniach oddechowych w celu osiągnięcia relaksu.
Przetrwać lub połączyć się z innymi
Zadaniem autonomicznego układu nerwowego jest zapewnienie nam przetrwania w czasach zagrożenia i promowanie zaangażowania społecznego w czasach bezpieczeństwa. Aby to osiągnąć, autonomiczny układ nerwowy ma dwa tryby - współczulny układ nerwowy i przywspółczulny układ nerwowy. Współczulny układ nerwowy reguluje mobilizację i jest odpowiedzialny za poruszanie się i podejmowanie działań, a także reakcje typu "walcz lub uciekaj". Z kolei przywspółczulny układ nerwowy promuje unieruchomienie i pomaga nam się uspokoić i zregenerować, a także reagować zamrożeniem lub usztywnieniem.
Nauka rozpoznawania automatycznych reakcji
Teoria poliwagalna wyjaśnia, w jaki sposób nasz autonomiczny układ nerwowy reaguje na różne bodźce. I jak może wpływać na nasze zachowanie. Rozpoznając nasze automatyczne reakcje, możemy nauczyć się podążać w kierunku stanu połączenia. Zamiast reakcji typu "walcz lub uciekaj".
Zrozumienie, jak działa autonomiczny układ nerwowy, może być szczególnie pomocne dla osób, które cierpią z powodu nawracającego stresu lub napięcia lub tych, którzy mają trudności z nawiązywaniem kontaktów z innymi.
Od automatyzmu do świadomości
Podsumowując, teoria poliwagalna odnosi się do funkcjonowania autonomicznego układu nerwowego i jego wpływu na nasze zachowanie. Poprzez zrozumienie różnych trybów autonomicznego układu nerwowego. I jak reaguje on na różne bodźce, możemy nauczyć się rozpoznawać nasze automatyczne reakcje. I powrócić do stanu połączenia. Wiedza ta może być nieoceniona dla osób zmagających się ze stresem, wypaleniem zawodowym lub depresją.
Nerw błędny
Teoria poliwagalna jest wynikiem szeroko zakrojonych badań dr Stephena Porgesa nad nerwem błędnym. Jest to jeden z 12 nerwów, które pochodzą z pnia mózgu. Łacińskie słowo "vagus" oznacza "wędrujący". A Nervus Vagus z pewnością zasługuje na swoją nazwę: rozgałęzia się od pnia mózgu, do wszystkich narządów w ciele i do mięśni twarzy.
Jako najważniejsza wiązka nerwów w przywspółczulnym układzie nerwowym, nerw błędny ma znaczący wpływ na zdolność organizmu do zwalniania, wyłączania się i łączenia z innymi. Aby zrozumieć, w jaki sposób jeden nerw może pełnić tak różne funkcje. Musimy przyjrzeć się dwóm różnym wiązkom, które ewoluowały w różnym czasie. Starsza, bardziej prymitywna wiązka to błędnik grzbietowy, podczas gdy nowsza, inteligentniejsza wiązka to błędnik brzuszny. Stąd termin Polyvagal, oznaczający wiele nerwów.
Gałąź grzbietowa i brzuszna
Oba pęczki mają różną strukturę i pełnią różne funkcje. Grzbietowy błędny rozgałęzia się głównie do dolnych narządów. Natomiast błędny brzuszny dociera do narządów twarzy i górnej części tułowia. Błędnik brzuszny jest otoczony warstwą wzmacniającą sygnał wokół nerwów, podczas gdy błędnik grzbietowy nie jest. Rozwój tej warstwy zależy od interakcji między dzieckiem a rodzicami, co wskazuje, że ta ścieżka nerwowa rozwija się poprzez interakcje społeczne.
Chodzi o bezpieczeństwo
Autonomiczny układ nerwowy jest zorganizowany wokół bezpieczeństwa. Jego jedynym celem jest maksymalizacja bezpieczeństwa jednostki, wykorzystując w tym celu system hierarchiczny. Kiedy dana osoba jest bezpieczna, może łączyć się z innymi i angażować się w czynności takie jak zabawa. Stan ten aktywuje nerw błędny, najmłodszą ewolucyjnie część nerwu błędnego.
Jednak gdy dzieje się coś, co układ nerwowy postrzega jako alarmujące, błędnik brzuszny wyłącza się, a współczulny układ nerwowy przejmuje kontrolę, nadając priorytet ruchowi i działaniu. Jeśli sytuacja jest wystarczająco alarmująca, adrenalina i kortyzol są automatycznie uwalniane, umożliwiając jednostce walkę lub ucieczkę.
Fałszywy alarm
Prymitywny system alarmowy często myli sytuacje niezagrażające życiu z sytuacjami zagrażającymi życiu. Powoduje to reakcje stresowe w organizmie i często prowadzi do przepracowania i wypalenia. Zrozumienie działania nerwu błędnego i teorii poliwagalnej daje wgląd w to, jak organizm przetwarza różne bodźce. I jak na nie reaguje. Podkreśla też znaczenie bezpieczeństwa i interakcji społecznych w ludzkiej fizjologii.
Stan zamrożenia
Ludzki układ nerwowy to złożony i fascynujący system, który reaguje w różny sposób na różne bodźce. Gdy ciało staje w obliczu zagrożenia, współczulny układ nerwowy reaguje, przygotowując się do działania. Jeśli jednak zagrożenie jest zbyt poważne, kontrolę przejmuje nerw błędny. Powoduje to całkowite wyłączenie znane jako "zamrożenie", co często zdarza się w traumatycznych wydarzeniach. Reakcja ta może również wystąpić na mniejsze sposoby, na przykład gdy ktoś zemdleje przed prezentacją. Lub gdy coś ekscytującego lub bolesnego zostanie dotknięte podczas terapii.
Neurocepcja
Układ nerwowy zawsze zastanawia się, czy jest w niebezpieczeństwie i natychmiast reaguje. Co ciekawe, czujnik alarmowy w mózgu nie jest kontrolowany przez analityczne części mózgu, ale raczej przez pień mózgu i mózg limbiczny. Jest to znane jako neurocepcja, w której układ nerwowy reaguje na bodźce, zanim kora mózgowa ma szansę je przeanalizować. W rzeczywistości neokora zaczyna rozumieć sytuację dopiero po tym, jak autonomiczny układ nerwowy zainicjował już reakcję przetrwania.
Bezpieczeństwo jest podstawą skutecznej terapii
Wiele terapii koncentruje się na mówieniu klientom, aby się zmienili lub zachowywali inaczej. Może to wywołać stany obronne i poczucie niepewności. Teoria poliwagalna sugeruje, że ludzie muszą najpierw poczuć się bezpiecznie. Zanim będą mogli dokonać pozytywnych zmian, a terapia może w przeciwnym razie wywołać reakcje obronne. Lub może spowodować wycofanie się i rozłączenie.
Kontakt społeczny może być uzdrawiający
Jednak teoria poliwagalna pokazuje również, że układ nerwowy może pozytywnie reagować na układ nerwowy innych osób. Jest to często widoczne w więzi między matką a dzieckiem, gdzie układ nerwowy matki może regulować układ nerwowy dziecka i wywoływać efekt uspokajający.
Ogólnie rzecz biorąc, układ nerwowy jest potężnym i często pomijanym aspektem naszej istoty, wpływającym na nasze myśli, emocje i zachowanie. Zrozumienie, w jaki sposób funkcjonuje i reaguje na bodźce, może być kluczowym krokiem. W promowaniu pozytywnych zmian i tworzeniu poczucia bezpieczeństwa w naszym codziennym życiu.
Coregulacja, pozytywne łączenie się z innymi
Współregulacja to zdolność do doświadczania lub odzyskiwania bezpieczeństwa w obecności innej bezpiecznej osoby. Zdarza się to nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych. Rozwój nerwu błędnego, odpowiedzialnego za samoregulację, następuje poprzez interakcję z rodzicem, który posiada dobrze rozwinięty obwód. Ma to kluczowe znaczenie dla dzieci, które nie są w stanie same się pocieszyć. Dorastanie w bezpiecznych warunkach z przewidywalnymi rodzicami, którzy doświadczają spokoju i bezpieczeństwa, również sprzyja rozwojowi nerwu błędnego. Co pozwala ludziom wrócić do niego w trudnych czasach w późniejszym życiu. Jednak osoby, którym brakuje tego doświadczenia w dzieciństwie, mogą rozwinąć słabiej rozwinięty nerw brzuszny. Skutkuje to nasilonymi reakcjami stresowymi na wydarzenia, których inni nie postrzegają jako stresujące.
Automatyczna reakcja na niebezpieczeństwo
Dr Stephen Porges wyjaśnia, że rozpoznanie osoby jako bezpiecznej lub niebezpiecznej wywołuje neurobiologicznie uwarunkowane zachowania prospołeczne lub obronne. Ta automatyczna reakcja na niebezpieczeństwo ma kluczowe znaczenie dla adaptacyjnych zachowań obronnych, takich jak walka, ucieczka lub zamrożenie. Zrozumienie tego automatycznego procesu może pomóc w procesie powrotu do zdrowia.
Współregulacja
Proces współregulacji jest bardzo ważny zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Słuchające ucho, objęcie kogoś ramieniem lub uważne spojrzenie troskliwej osoby mogą sygnalizować współregulację. Pomimo automatycznego charakteru tych procesów, nie jest to sytuacja beznadziejna. Mózg jest elastycznym systemem, który może dostosowywać się do zmieniających się okoliczności, a zdolność ta, zwana neuroplastycznością, trwa do późnej starości.
Automatyczne reakcje na kontakty społeczne
Jeśli chodzi o nasze interakcje z innymi, przychodzi nam na myśl wiele automatycznych reakcji. Szukamy innych, ale mamy wątpliwości, czy powinniśmy się z nimi łączyć. Możemy wycofać się w głąb siebie lub wręcz przeciwnie, zbliżyć się do innych. Szukanie kontaktu może być trudne, ale nawiązanie rozmowy na imprezie może być ekscytujące. Cieszymy się z telefonów od ciekawskich przyjaciół i rozkwitamy po otrzymaniu uścisków. Wszystkie te reakcje są bezpośrednio związane z naszym autonomicznym układem nerwowym.
Znaczenie łączenia się z innymi
Stan naszych relacji może mieć duży wpływ na nasze poczucie bezpieczeństwa, rozwój, odporność i optymizm. Jeśli nie doświadczamy zaufania, niepewności lub traumy, bardziej prawdopodobne jest, że zareagujemy reakcjami przetrwania, takimi jak walka, ucieczka i zamrożenie. Każda nowa relacja uczy nas czegoś o tym, jak to działa. A zdrowe, pozytywne relacje mogą zmienić stare wzorce. Niebezpieczne doświadczenia mogą sprawić, że nadal będziemy stosować metody przetrwania.
Odpowiedzi na przeżycie
Nasze przeszłe doświadczenia oraz skład naszego mózgu i układu nerwowego mogą mieć duży wpływ na nasze uczucia i doświadczenia życiowe. Jeśli stwierdzimy, że nie możemy się zrelaksować, że jesteśmy stale czujni lub że utknęliśmy w jednym trybie naszego autonomicznego układu nerwowego. Jest to znak, że działanie mające na celu przetrwanie zostało "włączone" i próbuje nas chronić. Aby od tego uciec, musimy zaangażować się w działania takie jak ruch, łączenie się ze sobą i innymi. W ten sposób łączymy się z naszymi ciałami i doświadczeniami.
Safe and Sound Protocol
Kolejny sposób, aby pomóc układowi nerwowemu wrócić do bezpiecznego stanu. Aby wyprowadzić go ze stanu przetrwania, jest to Safe and Sound Protocol.
Safe and Sound Protocol (SSP) to program muzykoterapii i treningu słuchowego. Zaprojektowany przez dr Stephena Porgesa w oparciu o jego badania nad działaniem naszego układu nerwowego. SSP został pierwotnie opracowany, aby pomóc osobom z autyzmem. Później okazało się, że SSP doskonale nadaje się również do pomocy osobom, które doświadczyły traumy lub długotrwałego stresu. Składa się z pięciu godzin słuchania zakodowanej i przefiltrowanej muzyki. Pięć godzin słucha się zgodnie z harmonogramem słuchania, w którym słucha się SSP średnio przez 20 dni, maksymalnie 20 minut dziennie.
Od nieświadomości do świadomości
Pomimo faktu, że niektóre z naszych percepcji i reakcji są nieświadome. Bez uwagi nie możemy na to wpłynąć. Możemy jednak stawać się tego coraz bardziej świadomi. Piękne przykłady widzimy codziennie w naszej praktyce.
Aby pomóc ci stać się świadomym swoich reakcji cielesnych i impulsów, oprócz Safe and Sound Protocol otrzymasz od nas bezpłatny kurs oparty na teorii Polyvagal.
Zalety Safe and Sound Protocol w skrócie:
- Mniej prawdopodobne jest, że ludzie i sytuacje wywołają u Ciebie reakcję.
- Rzadziej się włączasz i możesz się lepiej zrelaksować.
- Możesz znów poczuć się bezpiecznie, gdy nie ma powodu do niepewności.
- Może pomóc ci ponownie uwolnić się od stanu przetrwania.
- Pomaga układowi nerwowemu skupić się na sygnałach bezpieczeństwa.
Łatwiej jest spojrzeć na swoje emocje z dystansem, a tym samym dokonać innego wyboru. To tworzy różnicę między reagowaniem a odpowiadaniem. To pierwsze robisz z emocji, a to drugie ze swojej świadomości.
